Wyłącznik schodowy. Schemat, instalacja, zasada działania

Oświetlenie klatki schodowej to temat, który poruszaliśmy na bloku już wielokrotnie. Pora zająć się tzw. schodowym włącznikiem światła, czyli włącznikiem dwukierunkowym. To popularne rozwiązanie umożliwia sterowanie jednym światłem za pomocą dwóch wyłączników. Jak podłączyć włącznik schodowy i czy rzeczywiście jest jedyną opcją na oświetlenie schodów?

Najważniejsze zasady oświetlenia schodów

Klatka schodowa to pomieszczenie, którego nie znajdziemy we wszystkich domach, choć zapewne większość budynków posiada co najmniej kilka stopni. Jeśli posiadasz piętrowy dom lub piwnicę, zapewne wiesz, jak ważne jest prawidłowe oświetlenie schodów. Istnieje kilka ważnych zasad, o których należy pamiętać aranżując tę część wnętrza.

1. Zadbaj o to, by lampy dobrze oświetlały całą klatkę schodową.
2. Dobierz oprawy o odpowiednich parametrach, niezależnie czy będą to lampy wiszące, czy kinkiety na klatkę schodową.
3. Warto by światło na schodach miało możliwość włączenia i wyłączenia zarówno na górze, jak i na dole schodów.
4. Oświetlenie schodów nie powinno być mocniejsze niż w sąsiadujących pomieszczeniach.
5. Lampy zawieś w takim miejscu, by dobrze oświetlały całe schody, a jednocześnie możliwa była bezpieczna i łatwa zmiana żarówki.

Co to jest włącznik dwukierunkowy i czym różni się od standardowego?

Oświetleniem na klatce schodowej najczęściej steruje się dwukierunkowym wyłącznikiem zasilania. To rodzaj aktywnego przełącznika, który może obsługiwać dwukierunkowy przepływ prądu gdy jest włączony i dwukierunkowe blokowanie napięcia po wyłączeniu. Włączniki dwukierunkowe stosuje się zawsze w parach, do sterowania danym źródłem światła. Przełączenie jednego z pary powoduje zmianę stanu obwodu (otwarty/zamknięty) na stan przeciwny w obu urządzeniach. Co istotne, za pomocą wyłącznika schodowego nie przerywa się obwodu, a jedynie wybiera się, którym przewodem do drugiego wyłącznika podany będzie potencjał elektryczny.

Choć często włącznik dwukierunkowy nazywa się włącznikiem schodowym, nie oznacza to, że urządzenia można używać wyłącznie na klatkach schodowych. Sprawdzi się on także na korytarzu – szczególnie długim, w dużym pokoju lub sali konferencyjnej, w sypialni bez lampek nocnych. Przełączniki dwukierunkowe różnią się od standardowych budową i zasadą działania. Przełączanie wielokierunkowe odbywa się za pomocą specjalnych przełączników, które posiadają dodatkowe styki.

Schemat działania standardowego włącznika światła

Zasadę działania najprostszego włącznika światła przedstawiają poniższe grafiki. By lampa mogła działać, należy podpiąć do niej przewód neutralny i fazowy. Stosowanie przewodu ochronnego nie jest wymagane, jednak ze względów bezpieczeństwa zalecane w celu wyrównania potencjału obudowy lampy z potencjałem ziemi. Włącznik światła podłączony do przewodu fazowego ma za zadanie otwieranie i zamykanie obwodu elektrycznego.

Gdy obwód elektryczny jest zamknięty (nieprzerwany) lampa świeci (rysunek 1). Przełączenie włącznika powoduje przerwanie obwodu i lampa przestaje świecić (rysunek 2).

Oświetlenie klatki schodowej a liczba wyłączników światła

Projekt oświetlenia schodów w domu prawie zawsze przewiduje dwa włączniki światła – na górze i na dole. To najbardziej funkcjonalne rozwiązanie umożliwia sterowanie oświetleniem z każdego poziomu budynku, na który prowadzi klatka schodowa. Należy jednak pamiętać, że wykorzystanie standardowych włączników światła nie sprawdzi się w przypadku tego typu instalacji.

Przy zastosowaniu jednego standardowego włącznika światła, instalacja staje się nieprzydatna – z jednego poziomu domu nie będzie możliwości zapalenia lampy. Jeśli nie masz miejsca na dwa włączniki na klatce schodowej, możesz uratować sytuację w inny sposób, o czym w dalszej części: jeden włącznik światła, a oświetlenie schodów.

Jeśli posiadasz długi korytarz lub wielopoziomową klatkę schodową, warto zastanowić się nad trzema włącznikami światła. Jest to bardziej skomplikowane zadanie niż podłączenie tylko włączników schodowych. Jeśli interesuje Cię ta część poradnika, przejdź do części: Trzy wyłączniki do jednej lampy – czy to możliwe?

Włącznik schodowy schemat

Jak można było zauważyć na schemacie włącznika standardowego, urządzenie posiadało tylko dwa zaciski, w przypadku wyłączników schodowych, liczba ta zwiększa się do trzech.

By wyłączniki schodowe działały poprawnie powinny być ze sobą połączone za pomocą dwóch przewodów podpiętych do zacisków.

Oczywiście instalacja z wykorzystaniem włączników schodowych nie kończy się na przewodzie fazowym i dodatkowym, łączącym obydwa urządzenia. Powyższa grafika przedstawia jedynie uproszczony schemat połączenia włączników. Jak więc podłączyć wyłączniki dwukierunkowe do lampy?

Jak podłączyć włącznik schodowy?

Do podpięcia wyłączników schodowych potrzebne są dwie puszki w miejscach, w których zamontowane będą urządzenia. Przewody lampy powinny być podpięte do jednego z wyłączników w puszcze nr.1, stamtąd biec do drugiej puszki, w której łączyć się będą z instalacją elektryczną w budynku.

Przewód fazowy wychodzi ze źródła zasilania i łączy się z włącznikiem 2. Za pomocą dwóch przewodów urządzenie łączy się z drugim włącznikiem, który z kolei połączony jest z przewodami z lampy. Zarówno przewód ochronny jak i neutralny, łączą się za pomocą złączek w puszkach 1 i 2 w ten sposób, że są połączone ze źródłem zasilania i lampą. Przewód ochronny stanowi dodatkowo uziemienie. Domowe instalacje są bardziej rozbudowane, okablowanie nie łączy się tylko z jednym pomieszczeniem, ale tworzy sieć połączeń w całym domu.

Pojawia się jednak pytanie – jakie warunki muszą zostać spełnione, by lampa podłączona do dwóch wyłączników schodowych świeciła (w założeniu, że urządzenia podłączone są prawidłowo). Potencjał elektryczny pojawi się tylko wówczas, gdy obydwa wyłączniki będą znajdowały się na bliźniaczych pozycjach, co obrazują poniższe grafiki.

Zobacz też: Na jakiej wysokości montować gniazdka i włączniki?

Trzy wyłączniki do jednej lampy – czy to możliwe?

Fakt, że w niniejszym artykule opisujemy sterowanie lampą za pomocą dwóch włączników światła nie oznacza, że to jedyne rozwiązanie. Urządzeniami elektrycznymi można sterować także trzema (i więcej) wyłącznikami, ale wówczas poza włącznikami dwukierunkowymi, potrzebny będzie także włącznik krzyżowy. Urządzenie będzie działało poprawnie tylko wówczas, gdy zostanie umieszczone pomiędzy włącznikami schodowymi. Co ciekawe, jeśli zależy Ci na sterowaniu lampą z większej ilości miejsc niż 3, nie potrzebujesz dokupowania kolejnych wyłączników schodowych – wystarczą dwa na początku i końcu obwodu. Zmieni się za to liczba wyłączników krzyżowych. Przykładowo, jeśli chcesz sterować lampą z trzech punktów potrzebny Ci będzie jeden wyłącznik krzyżowy i dwa schodowe; sterowanie z czterech punktów wymaga podłączenia dwóch wyłączników krzyżowych i dwóch schodowych, a z pięciu punktów: trzech krzyżowych i dwóch schodowych itd.

Jak widać na powyższej grafice, wyłącznik krzyżowy, w przeciwieństwie do schodowego, posiada aż cztery zaciski. W najprostszym schemacie, wykorzystującym trzy włączniki, przewody elektryczne wychodzące z łącznika schodowego należy połączyć z zaciskami wejściowymi łącznika krzyżowego. Następnie przewody z zacisków wyjściowych powinny trafić do zacisków wejściowych łącznika schodowego krańcowego.

Jeden włącznik światła, a oświetlenie schodów – rozwiązania

Prawidłowo oświetlona klatka schodowa powinna posiadać możliwość włączania i wyłączania światła na wszystkich poziomach. Może się jednak zdarzyć, że wyniku nieporozumienia czy niewystarczającej wiedzy, przy schodach znajduje się tylko jeden włącznik do sterowania oświetleniem. Rozbudowywanie instalacji elektrycznej nie zawsze wchodzi w grę, niesie bowiem za sobą koszty i nakłady pracy. Co zrobić w takiej sytuacji? Zaufać nowoczesnym rozwiązaniom.

Oświetlenie z czujnikiem ruchu na schody

Pierwsze rozwiązanie polega na wykorzystaniu oprawy ze wbudowanym czujnikiem ruchu. Dzięki temu zapali się ona za każdym razem, gdy czujnik wychwyci ruch i zgaśnie sama po określonym czasie. Należy jednak pamiętać, że lampa powinna zostać umieszczona w takim miejscu, by czujnik ruchu mógł wychwycić ruch zarówno z niższego jak i wyższego poziomu klatki schodowej. Tylko wówczas prawidłowo zastąpi ona włączniki schodowe.

Światło na pilota – czy sprawdzi się na klatce schodowej?

Innym rozwiązaniem jest światło sterowane pilotem lub aplikacją w telefonie – tak zwane inteligentne oświetlenie. Dzięki temu bez użycia włącznika światła możliwe jest włączenie i wyłączenie żarówki, ale także zmiana natężenia światła. Minusem rozwiązania jest fakt, że zawsze trzeba mieć przy sobie urządzenie sterujące lampą. Co prawda w dzisiejszych czasach rzadko rozstajemy się ze smartfonami, ale jednak zdarzają się sytuacje, gdy zostawiamy telefon w pokoju pod ładowarką zapominając, że będzie potrzebny do zapalenia światła na schodach. Dlatego też, jeśli instalujesz inteligentne oświetlenie na klatce schodowej, wykorzystaj żarówki lub lampy sterowane za pomocą sieci wifi. Dzięki temu będziesz mieć możliwość zapalenia światła z każdego miejsca w domu.

Co można podłączyć do włącznika schodowego?

Choć w poradniku jako przykład wykorzystania włączników schodowych służyła nam instalacja oświetleniowa, warto wiedzieć, że w ten sposób sterować można nie tylko lampami. W zasadzie każdym urządzeniem w domu, które podpięte jest do instalacji elektrycznej, można sterować za pomocą włączników schodowych. Oczywiście włączanie i wyłączanie światła to najpowszechniejsze zadanie wyłączników elektrycznych, ale nie jedyne. Podczas podłączania każdego urządzenia elektrycznego należy jednak pamiętać o zachowaniu zasad bezpieczeństwa i wyłączeniu zasilania na czas pracy. Jeśli nie jesteś pewien swoich umiejętności, warto poprosić o pomoc bardziej doświadczoną osobę lub wynająć elektryka, który fachowo podłączy włączniki światła.