Dobre oświetlenie stanowiska pracy. Ile luxów i lumenów?

Wykonywanie obowiązków w miejscu pracy powinno być skrupulatne i rzetelne. Jednak nie tylko od pracownika zależy jego wydajność. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie mu odpowiednich warunków do wykonywania zadań. Najczęściej wymogi dotyczące miejsca pracy są różne, w zależności od wykonywanych obowiązków. Ale jest coś, czego wymaga się od każdego pracodawcy – odpowiednie doświetlenie stanowiska pracy.

Odpowiednie oświetlenie a bhp

Najlepiej by było, gdyby do oświetlenia miejsca pracy wystarczyło światło dzienne. Oczywiście to ideał, który występuje bardzo rzadko. Dlatego zapewnienie sztucznego oświetlenia stanowiska pracy jest koniecznym wymogiem. Obowiązek ten spoczywa na pracodawcy i jest regulowany przez odpowiednie przepisy. W wypadku ich niespełnienia pracodawca może mieć kłopoty ze strony odpowiednich organów kontroli. Brak odpowiedniego oświetlenia światła jest równoznaczny z tym, że pracownikowi trudno odpowiednio wykonać swoją pracę. Wytęża nadmiernie swój wzrok, przez co szybciej męczą mu się oczy. Może to powodować również trwałe uszkodzenia zmysłu wzroku. Przy pracy często popełnia pomyłki i błędy, co wzmaga w nim irytację. Obniża się jego samopoczucie, a to nie sprzyja efektywności. Jeśli to kogoś nie przekonuje o konieczności zapewnienie odpowiedniego oświetlenia przy stanowisku pracy, to należy sięgnąć po argument ostateczny. Niewystarczające światło naraża pracownika na uszkodzenie zdrowia lub nawet utratę życia.

Zanim przejdziemy do sedna sprawy, konieczne jest wprowadzenie wyjaśnienia dwóch jednostek fizycznych.

Co to jest lumen?

Lumen (lm) to jednostka strumienia świetlnego, który informuje, ile światła będzie emitowało dane źródło. Im więcej lumenów na opakowaniu żarówki LED, tym więcej światła będzie ona emitowała. Choć jednak strumień świetlny charakteryzuje czułość naszych oczu, to źródła światła o dwukrotnie większym strumieniu nie będziemy odbierać jako dwukrotnie jaśniejszego. To, co widzimy jest bowiem wynikiem zależności pomiędzy strumieniem świetlnym, a energią niesioną przez światło.

O czym mówi ilość luxów?

Lux z kolei to jednostka natężenia światła w układzie SI. Najprościej mówiąc lux to jednostka miary, której używamy do opisania liczby lumenów padających na jeden metr kwadratowy. Luks uwzględnia obszar, na którym rozprzestrzenia się strumień świetlny, a nie jego intensywność. Dlatego też mając źródło światła o mocy 800 lumenów, jeśli wszystkie te lumeny zostaną rozłożone na powierzchni 1 metra kwadratowego, uzyskamy natężenie oświetlenia o wartości 800 luxów, na dwóch metrach kwadratowych będzie to 400 luxów, a na czterech metrach kwadratowych 200 luksów. Dlatego też to właśnie natężenie światła jest najważniejszym parametrem branym pod uwagę podczas badania oświetlenia na stanowisku pracy.

O natężeniu światła szerzej przeczytasz tutaj: Lux – co to jest natężenie światła?

Oświetlenie w pracy i domu. Z czego wynikają różnice?

Mogłoby się wydawać, że oświetlenie w miejscu pracy powinno być podobne do tego w domu. Nic bardziej mylnego. O ile nie wykonujesz obowiązków służbowych w domu, a w piwnicy nie posiadasz fabryki, oświetlenie w domu powinno być dopasowane do funkcji pomieszczenia. Największe natężenie wykorzystuje się w miejscach pracy i nauki – przy komputerze lub w warsztacie, najmniej zaś w sypialni. Ma to związek z naturalnym predyspozycjami człowieka. W ciągu dnia, a więc w jasnym świetle, pracujemy na wyższych obrotach. Jesteśmy bardziej pobudzeni i skupieni. Im bliżej nocy, wraz ze zmniejszeniem natężenia, bardziej się relaksujemy i odpoczywamy. Dlatego też to właśnie w sypialni, gdzie śpimy, światło powinno mieć najmniejsze natężenie. W zakładach pracy natomiast mamy przede wszystkim pracować, a więc oświetlenie powinno być odpowiednio dopasowane do pełnionych obowiązków. Ewentualne strefy o mniejszym natężeniu powinny znajdować się w miejscach, gdzie pracownicy spędzają przerwy.

Sprawdź: Lampy do pracy przy komputerze

Jakie czynniki wpływają na prawidłowe oświetlenie stanowiska pracy?

Nie da się jednoznacznie powiedzieć, że żarówka o danym strumieniu świetlnym i natężeniu na pewno będzie odpowiednia do danego zakładu pracy. Zgodnie z europejską normą PN-EN 12464-1: 2012 dotyczącą oświetlenia w miejscach pracy, oświetlenie jest środowiskiem utworzonym we wnętrzu przez światło i barwę w powiązaniu z kształtem wnętrza i jego wyposażeniem. Bezpieczeństwo pracowników, ich komfort i wydolność wzrokowa zależy od rozkładu luminacji w miejscu pracy, kierunku padania, jego natężenia, zmienności i współczynnikowi oddawania barw. Różnorodność czynników wpływających na prawidłowe oświetlenie w pracy sprawia, że zawsze należy brać pod uwagę rodzaj wykonywanych w danym pomieszczeniu zadań i indywidualną zdolność widzenia pracowników.

Ile luxów w biurze, a ile w fabryce?

Natężenie oświetlenia zależne jest od pracy, która wykonywana jest w danym miejscu. Jego jakość powinna wynosić co najmniej 400 lumenów. Oczywiście zależne jest to od wielkości pomieszczenia i jego specyfiki.

W strefach komunikacyjnych, czyli korytarzach, schodach, chodnikach czy zatokach załadunkowych oświetlenie powinno wynosić 150 lx. Takie samo natężenie światła należy zapewnić w przejściach i stanowiskach kontroli. Natomiast w składach i magazynach, strefach pakowania i wysyłania wymagane jest oświetlenie 200-300 lx.

Pomieszczenia biurowe, w których wykonuje się segregowanie i kopiowanie, muszą być wyposażone w światło, którego natężenie wynosi co najmniej 300 lx. W przypadku stanowisk pracy, przy których odbywa się obsługiwanie komputera, czytanie oraz pisanie, przetwarzanie danych czy pisanie ręczne oświetlenie powinno wynosić 500 lx.

Wartości odpowiedniego natężenia światła różnie prezentują się także w przypadku stanowisk pracy w przemyśle. Przy kuciu swobodnym jest to 200 lx, a matrycowym 300. Ta ostatnia wartość natężenia światła wymagana jest przy spawaniu. W przypadku stanowisk pracy dotyczących montażu liczba lx wacha się od 200 do 750 – w zależności od precyzyjności działań. Tam, gdzie pracownicy wykonują obróbkę mechaniczną i szlifowanie powinno być zapewnione światło o natężeniu 500 lx. W przypadku malowania 750 lx. Natomiast pracownicy wykonujący mechanikę precyzyjną, wyrób narzędzi, wzorników i szablonów powinni mieć zapewnione światło o warto 1000 lx.

Ile luxów jest w miejscu pracy – jak to zmierzyć?

Znając wartości odpowiednie dla danego miejsca pracy, niejedna osoba będzie zastanawiać się teraz, czy jej pracodawca zadbał o odpowiednie natężenie światła? Łatwo to zmierzyć. Wystarczy luksomierz zwany także światłomierzem. Sposób działania światłomierza jest bardzo prosty. Wykorzystuje on fotokomórkę do przechwytywania światła, które następnie miernik przekształca w prąd elektryczny. Pomiar prądu umożliwia obliczenie wartości luksów wychwyconego światła. Wystarczy czujnik światła wystawić na działanie źródła światła (w miejscu, w którym chcemy sprawdzić natężenie światła), włączyć odpowiednią funkcję w zależności od modelu i czekać na wynik.

Odpowiednie oświetlenie stanowiska pracy to nie tylko dobre samopoczucie pracownika i dobrze wykonana „robota”. To również zapewnienie bezpieczeństwa pracobiorcom i uniknięcie dużych kłopotów. Kary finansowe w tym wypadku to najmniejszy problem. Gorzej robi się wtedy, gdy złe oświetlenie spowoduje uszczerbek na zdrowiu lub nawet utratę życia.